تاریخچه رشته پزشکی اجتماعی
در جهان:
پزشكي اجتماعي براي نخستيـن بار در سال 1847 به عنوان يك تخصص در اروپا مطرح گرديد. در سال 1912 انجمن پزشكي اجتماعي بلژيك بنيان نهاده شد و به ديگر كشــورها نيز انتشار يافت. كرسي پزشكي‌اجتماعي در سال 1942 در دانشگاه آكسفورد ايجاد شد و به دنبال آن دانشگاههاي ديگر انگلستان هم كرسي‌هاي ديگري به آن اختصاص دادند. درايالات متحده آمريكا ضرورت توجه به اين تخصص و كاربردهاي آن از بيش از 50 سال پيش مــورد توجه قرار گرفته است و امروزه ساليـانه بيش از 250 دستيــار در اين رشته پذيرش مــي‌شوند. اخیرأ به سبب اهمیت ارائه خدمات پیشگیری توسط این متخصصین و مشخص نبودن ارائه کنندگان خدمات پیشگیری به صورت تخصصی، رویال کالج پزشکان و جراحان کانادا، به تخصص پزشکی اجتماعی، واژه پزشکی پیشگیری را نیز اضافه کرده است.
در ایران:
رشته تخصصي پزشكي‌اجتماعي در ايران براي اولين بار در دهه پنجاه در دانشگاه شيراز راه اندازي شد. ولي متاسفانه پس از چند دوره پذیرش دستیار تا سال 1357 متوقف شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و راه اندازی شبکه های بهداشت و درمان در کشور، مسئولین این برنامه از جمله آقای دکتر کامل شادپور به عنوان یکی از بنیان گذاران شبکه های بهداشت و درمان پیشنهاد کردند که برای مدیریت برنامه های سلامت و شبکه ها و مراکز بهداشتی، متخصصینی تربیت شوند که علاوه بر مهارت طبابت بالینی بتوانند با فراگیری مهارت هایی در زمینه مدیریت، اپیدمیولوژی و آمار، جمعیت شناسی و جامعه شناسی پزشکی و سایر علوم مرتبط، مدیریت سلامت جامعه را ارتقا دهند.
اين رشته با هدف تربيت و به كارگيري نيروي انساني كه دانش، مهــارت و توانمندي در شناخت و حل مشكلات و برنامه بهداشتي و درماني گروههاي جمعيتي در قالب خدمات بهداشتي و درماني را دارند راه‌اندازي شد.
اين رشته از سال 1363 ابتدا در دانشگاه علوم پزشکی تهران و سپس در دانشگاه های علوم پزشکی شهید بهشتی، شیراز، ایران، اصفهان، مشهد، تبریز و بوشهر با اهداف زیر راه اندازي شد:
تربیت و بکارگیري نیروي انسانی لازم به گونه اي که ضمن دارا بودن دانش ، مهارت و توانمندي لازم در شناخت ، برنامه ریزي و حل مشکلات بهداشتی و درمانی گروههاي جمعیتی و نیز انجام خدمات در سه سطح پیشگیري، قادر به انجام امور زیر باشند :
- مدیریت و سرپرستی حوزه ریاست و معاونت هاي دانشگاههاي علوم پزشکی (آموزشی، درمانی و پژوهشی)، شبکه هاي بهداشتی شهرستان و سطوح بالاتر و سایر حوزه هاي مرتبط با سلامت
- خدمات کارشناسی سلامت عمومی در سطح استان و بالاتر
- عضویت در هیات علمی براي اجراي برنامه هاي آموزشی و پژوهشی سلامت در موسسات آموزشی و تحقیقاتی کشور
در حال حاضر سالانه در حدود 30 فارغ التحصیل دارند. هم اکنون در حدود 240 متخصص این رشته مشغول ارائه خدمت بوده که حدود 60 درصد آن ها به عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه ها فعالیت می کنند. اخیرا به سبب اهمیت ارائه خدمات پیشگیری توسط این متخصصین، و مشخص نبودن ارائه کنندگان خدمات پیشگیری به صورت تخصصی در کشور، به تخصص پزشکی اجتماعی ، واژه طب پیشگیری نیز اضافه شده است.
در اصفهان:
گروه بهداشت و پزشكي اجتماعي وظيفه تربيت نيروهايي را بر عهده دارد كه سرپرست و مدير خدمات بهداشتي و درماني هستند و اين مسووليت را در قالب وظايفي مثل طبابت "مديريت "سرپرستي مراكز بهداشتي " شبكه ها" رياست مركز بهداشت استان و همچنين عضويت در هيئت علمي گروههاي آموزشي مربوط به پزشكي اجتماعی را به انجام مي رسانند. در ضمن اين گروه مسوول آموزش و تربيت دانشجويان پزشكي و كارورزان مي باشد.
از سال 1365 كه مفاهيم جامعه نگري در آموزش پزشكي در وزارت بهداشت و درمان و آموزش پزشكي مطرح گرديد ابتدا بصورت شوراي برنامه آموزش پزشكي جامعه نگر(C.O.M.E.) شروع به كار بصورت اعزام كوتاه مدت دانشجويان در گروههاي زنان، كودكان داخلي و عفوني به مراكز بهداشت شهرستانها نمود و اينكار به تدريج جنبه رسمي به خود گرفت. سپس به صورت دو واحد درسي به تصويب رسيد. و ساير دانشجويان رشته هاي گروه پزشكي مثل پرستاري را نيز در بر گرفت .
اين گروه پس از پي گيري هاي مكرر در سال 1370 توانست به عنوان گروهي مستقل نام گيرد و فعاليت خود را با اعزام دانشجويان و كارورزان به فيلد ها ادامه دهد.
در حال حاضر این گروه در هر ماه وظیفه آموزش کارآموزان، کارورزان پزشکی را در غالب دوره های یک ماهه فیلد بهداشت کاراموزی بهداشت و کارورزی پزشکی اجتماعی و کارورزی پزشک خانواده بر عهده دارد. هر ساله تعداد حدود 2 تا 4 دستیار پزشکی اجتماعی و 6-7 دستیار پزشک خانواده جهت آموزش در دوره دستیاری پزشکی اجتماعی و دستیاری پزشک خانواده در این گروه پذیرفته می شوند. متاسفانه از سال 1397 تاکنون پذیرش دستیار پزشکی اجتماعی در این گروه و سایر گروه های آموزشی مربوطه در کشور متوقف شده است.
رسالت :
گروه های پزشکی اجتماعی متولی ترویج رویکرد انسان سالم و سلامت همه جانبه، نهاینه کردن راهبرد های مراقبت های اولیه سلامت در سطح جامعه، خانواده و افراد، پزشک خانواده، نظام ارجاع و تعیین کننده های اجتماعی سلامت در جامعه تحت پوشش دانشگاه های علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی می باشند.
اهداف گروه پزشکی اجتماعی
الف- آموزشی:
1. آموزش علوم پایه و بالینی دانشجویان پزشکی به منظور آشنایی با مباحث بهداشت و پیشگیری شامل دروس: اپیدومیولوژی بیماری های شایع در ایران (دوره ICM)
2. آموزش بالینی دانشجویان پزشکی عمومی در طی دوره های:
*کارورزی پزشکی اجتماعی و کارورزی پزشک خانواده - در مراکز بهداشتی درمانی شهری و روستایی
*کارآموزی - در خانه ها و پایگاه های بهداشت
3. پذیرش دستیار پزشکی اجتماعی و تربیت متخصصان این رشته
4. برگزاری کارگاه های آموزشی مقدماتی و پیشرفته آمار و اپیدومیولوژی و پزشکی مبتنی بر شواهد
5. آموزش پزشکان خانواده شاغل در مناطق تحت پوشش و راه اندازی دوره های پودمانی توانمند سازی پزشکان خانواده (MPH)
ب- پژوهشی
1. ارائه مشاوره های پژوهشی بویژه در بخش متدولوژی و آمار به دانشجویان
2. راه اندازی مرکز مشاوره تحقیقات پزشکی در دانشکده پزشکی با هدف ارائه خدمات پژوهشی.
3. راهنمایی و مشاوره پایان نامه های دانشجویی مقاطع مختلف
ج- خدمات بالینی
راه اندازی و ارائه خدمات مشاوره و پیشگیری در کلینیک پیشگیری و ارتقای سلامت بیمارستان الزهرا
د- سایراهداف
1. عضویت اعضای هیئت علمی گروه در کمیته های مرتبط دانشگاهی و کشوری
2. طراحی سوالات دوره های ارتقاء و برد پزشکی اجتماعی
3. همکاری اعضای هیئت علمی با وزارت متبوع در پروژه های کشوری
4. هماهنگی با معاونت های بهداشت و درمان دانشگاه در زمینه آموزش دانشجویان
تاریخچه دوره پزشکی خانواده
در جهان:
روش کار و تاکید بر ارزش های مرتبط با رشته پزشکی خانواده به زمان بقراط بر میگردد ولی شکل فعلی این رشته که در جهان شناخته می شود در سال 1800میلادی شکل گرفته و بعد از جنگ جهانی دوم بخاطر مسایلی از قبیل رشد جمعیت ، بالا رفتن میانگین سنی جمعیت ،هزینه های بالای نظامت ،پیشرفت در درمان بیماری ها ، محدودیت مالی نظام سلامت ، طرح موضوع ارتقای عدالت اجتماعی در نظام سلامت و توسعه بخشیدن به بخش (primary care) با توجه وسیعی روبرو شده است .از دهه 1950میلادی اولین انجمن های علمی این رشته در کشورهای غربی تاسیس شد .
در اوایل کار نظام پزشکی خانواده در اکثر کشورهای پیشرفته از پزشکان عمومی تشکیل شده بود و لیکن در طول زمان با بوجود آمدن رشته های مختلف تخصصی و فوق تخصصی بالینی لزوم تاسیس بورد تخصصی رشته پزشکی خانواده احساس شد.در حال حاضر این کشورها دارای رشته تخصصی پزشکی خانواده با یک دوره آموزشی بین سه تا پنج سال می باشند(امریکا -1969، دانمارک-1977،اتحادیه اروپا -1994، استرالیا-1995، هند -1996) .با تاسیس سیستم تخصصی پزشکی خانواده در جهت ارتقای پزشکان عمومی به متخصصین پزشکی خانواده تکاملی چشمگیر پدید آمد.
در ایران:
تاسیس رشته تخصصی پزشکی خانواده ، پیش از انقلاب اسلامی ایران در دانشگاه شیراز مطرح شد ولی به دلایلی این رشته در کشور ریشه نگرفت.
در طول زمان به تدریج نیاز به تاسیس رشته پزشکی خانواده در کشور مطرح شد و در حال حاضر (سال 1389) در وزارت بهداشت ، درمان و آموزش پزشکی ، راه اندازی این دوره در دستور کار قرار گرفته و در 6 ماهه دوم سال 1389 مقدمات راه اندازی طرح پزشک خانواده در سه استان کشور فراهم و عملا طرح آغاز گردیده است.
از ابتدای اردیبهشت ماه سال 1395 اولین دوره دستیاری پزشکی خانواده با پذیرش 8 دستیار در گروه پزشکی اجتماعی اصفهان راه اندازی شد و دوره بعدی دستیاران در تاریخ آذر ماه 1395 و تیر ماه 1396 دوره دستیاری خود را در گروه پزشکی اجتماعی اصفهان شروع نمودند.
| ساختار گروه |
| ساختار شوراهای گروه |
| ساختار اداری |
| امار اعضاء هیات علمی و فراگیران گروه در سال تحصیلی 1401-1400 |